Sự phát triển sinh lý của bạn trai từ lối họ 12 đến hai mười mấy tuổi là sự phát triển ngó thấy và gây ảnh hưởng mạnh mẽ trên con người tâm lý của họ. Gặp những thiếu nữ lạ, nhất là kẻ có nhan sắc lộng lẫy, bạn trai nghe bẽn lẽn. Người bạn trai có lý tưởng tu hành đứng đắn, tự giải thoát được vòng lao lý nói trên.
Tôi không bàn nhiều về thứ uế tinh nầy. Khi có ái tình can thiệp, não tưởng tượng của bạn trai không thua bạn gái. Tôi ngồi chơi trước cửa gia đình, tôi đi đến trường, tôi vô lớp, tôi đi phố, tôi ở công sở, tôi về thôn quê, tôi lên thị thành, tôi ở nước nhà, tôi sang ngoại quốc, tôi, thưa em, đã gặp bao nhiêu bóng chim xanh đáp cạnh cửa vườn lòng đầy gió dịu yêu đương của tôi.
Họ tìm đủ cách để cắt nghĩa tốt các khuyết điểm. Ta giúp họ trừ khuyết điểm ấy rồi giáo luyện họ từ tự ái đến tự trọng để nên người có bản lĩnh. Ngay khi họ hối hận vì thất bại thì lòng họ đã có mầm làm lỗi nữa để họ thất bại nữa vìtính họ thay đổi: nay họ nghĩ đen mai họ nghĩ trắng và lúc trắng sẽ có thể đen.
Phải biết nương chiều họ các điểm nầy rồi êm dịu chỉ cho họ những khuyết điểm như quá lạnh nhạt với gia đình, như lố bịch, v. Nếu chàng Thúc Sinh của Nguyễn Du có hồi vênh mặt nói: Có bạn nào già mồm mép thuyết đúng tâm lý thì các bạn khác khoái cười rùm lên.
Tôi thấy có nhiều người lớn, lúc họ đấu lý, dùng cường quyền đ àn áp tinh thần họ, nói cho họ nghe những lý lẽ rất tế nhị, những lý lẽ của người lớn. Nhưng khi mất tình yêu hay bị bội bạc, đ àn ông đau khổ không thua đ àn bà có khi hơn nữa vì trong lúc cô độc họ dùng lý trí để suy xét chân nghĩa của ái tình, phán đoán về nhân nghĩa, thuỷ chung. Nhưng nó phải số phận bấp bênh thể nào.
Họ có thể vì trí tuệ, ý chí đeo đuổi suốt đời quả tim người vợ trong hôn nhân mà vẫn làm việc hoa nguyệt cách dồi dào tình cảm với bất cứ kỷ nữ nào. Họ không tin Aristote trong lời nầy: Hỡi các bạn, không có tri âm. Lồng ngực nở nang nhanh chóng từ 12 tuổi đến 18 tuổi và biến đổi chút ít đến 25 tuổi.
tính hy sinh nầy thực đẹp. Hãy nghe Gina Lombroso trong cuốn Tâm hồn đ àn bà đã nói cách chí lý: 'Chính bởi ái tình của đ àn ông nối chặt với sự khoái lạc chiếm cứ vào họ yêu đàn bà nào họ chưa làm chủ được, hơn là người đã thuộc quyền họ, họ yêu vị hôn thê hơn là vợ của họ. Chú ý hiểu theo nghĩa tâm lý học là tạo một thinh lặng trong tâm hồn, tập trung tinh thần, tập trung tinh thần vào vấn đề quan sát, suy nghĩ, hiểu biết hay giải quyết.
Xin bạn hiểu cho ở đây tôi nói tâm tính tự nhiên. Không như bực lão thành ngồi chẽ từng chản tóc kẻ tơ. Có thể nói người cha yêu con vì yêu chính mình trước, yêu những gì thuộc về mình trước.
Hai phái theo sự khôn ngoan, không tự lấy mình làm đầy đủ. Kẻ thì đi sửa tướng cho oai bằng cách ưỡn ngực. Chớ nên có một quan niệm tu trì sai lầm thì nguy hiểm.
Trong trường, họ hồ nghi năng lực của thầy giáo. Trong cuộc tâm giao vì nhục dục, người bạn trai cũng có thứ ái tình như vậy. Thứ trực giác như vậy là bí quyết mà bạn trai sau nầy có thể dùng để tìm chân lý, để xã giao bặt thiệp.